انواع تقاطع در قوانین راهنمایی و رانندگی

تقاطع

تقاطع محل برخورد دو یا چند راه ارتباطی است که در یک سطح یا سطوح مختلف با یکدیگر تلاقی می‌کنند. با توجه به شرایط و درجه راه به دو صورت کلی همسطح و غیر همسطح تقسیم می شود

تقاطع همسطح

رایج‌ترین نوع تقاطع است که در آن، تمام راه‌ها در یک سطح با یکدیگر برخورد می‌کنند. در این تقاطع همهٔ راه‌های ارتباطی در یک ارتفاع از سطح زمین ساخته شده اند، به‌طوری ‌که ممکن است عبور و مرور یکدیگر را مختل نمایند. در این تقاطع‌ها، پتانسیل برخورد مستقیم وجود دارد و به همین دلیل، درک قوانین حق تقدم در آن‌ها حیاتی است. در محل تقاطع‌های همسطح در شهرها معمولاً از چراغ راهنمایی استفاده می‌شود و در صورتی‌که رفت ‌و آمد در خیابان‌های منتهی به این تقاطع‌ها زیاد باشد، در محل آن‌ها ترافیک سنگینی ایجاد می‌شود به همین دلیل است که استفاده از تقاطع ناهمسطح رو به فزونی است.

هر تقاطع هم‌عرض یک تقاطع هم‌سطح است. تقاطع هم‌عرض یعنی دو راه با عرض مشابه یا نزدیک به هم که در همان سطح به هم می‌رسند. اما هر تقاطع هم‌سطح لزوماً هم‌عرض نیست چون ممکن است عرض یکی از راه‌ها خیلی کمتر از دیگری باشد.

تقسیم بندی تقاطع هم سطح که به اختصار به آن تقاطع می گویند بر اساس تعداد شاخه های آن می باشد که در ادامه با آنها آشنا می شویم

میدان (Roundabout) : نوعی تقاطع هم‌سطح است که حرکت وسایل نقلیه در آن به‌صورت چرخشی و در جهت خلاف عقربه‌های ساعت (در کشورهای راست‌ران مانند ایران) انجام می‌شود. اجزای اصلی میدان به شرح زیر است

جزیرهٔ مرکزی که بخش دایره‌ای وسط میدان است که معمولاً غیرقابل عبور است.

جزایر هدایتی (ورودی/خروجی) که برای هدایت وسایل نقلیه به مسیر چرخشی است.

ورودی و خروجی‌ها محل اتصال خیابان‌ها به میدان هستند.

علائم و خط‌کشی‌ها جهت هدایت و اولویت‌بندی عبور هستند.

دوربرگردان (U-turn) : به بخشی از راه گفته می‌شود که برای تغییر جهت حرکت وسایل نقلیه و بازگشت به مسیر مخالف طراحی شده است.

تقاطع همسطح با راه آهن : تقاطع هم‌سطح راه‌آهن، نقطه‌ای است که خط آهن و راه جاده‌ای یا مسیر انسان ‌رو بدون جداسازی ارتفاعی (یعنی بدون استفاده از پل یا تونل) یکدیگر را قطع می‌کنند.

سه راه (T-intersection یا T-junction)  : محلی است که یک راه فرعی به یک راه اصلی متصل می‌شود و از بالا مانند حرف T به نظر می‌رسد. در طراحی سه راه باید زاویهٔ تقاطع تا حد ممکن نزدیک به ۹۰ درجه باشد. حق تقدم در سه‌راه‌ها طبق آیین‌نامه رانندگی ایران با وسایل نقلیه‌ای است که در مسیر اصلی حرکت می‌کنند و صورت نبود علائم راهنمایی، راننده باید به سمت راست توجه کند و در صورت وجود خودرو از آن جهت، حق تقدم را به آن خودرو بدهد.

چهارراه (Crossroad یا Four-way intersection) : یکی از رایج‌ترین انواع تقاطع‌های هم‌سطح در شبکهٔ معابر شهری است که در آن دو مسیر رفت‌وبرگشت، عمود بر هم قرار می‌گیرند و جریان‌های ترافیکی از چهار جهت با هم تلاقی دارند. در چهارراه های دارای چراغ راهنمایی و رانندگی حق تقدم بر اساس چراغ‌ است. در چهارراه بدون چراغ حق تقدم با خودروهایی است که در مسیر اصلی‌اند اما اگر هر دو در مسیرهای هم‌عرض باشند، خودروی سمت راست حق تقدم دارد.

تقاطع غیر همسطح

محل برخورد راه های ارتباطی به گونه ای که این راه ها در ارتفاع های مختلف در دو یا چند سطح ساخته شوند که به تبادل نیز می گویند .6 نوع اصلی برای تقاطع های غیر همسطح درنظر گرفته شده است

تقاطع لوزی شکل (Diamond Interchange) : جایی است که یک بزرگراه یا مسیر اصلی بدون توقف ادامه پیدا می‌کند و مسیر فرعی با رمپ‌های ورود و خروج به شکل لوزی به آن متصل می‌شود. شامل چهار رمپ در چهار گوشهٔ تقاطع که حرکت خودروها را به بزرگراه و بالعکس هدایت می‌کنند.

تقاطع شهری تک نقطه ای (SPUI) : این نوع تقاطع بیشتر در شهرها برای بزرگراه‌ها و مسیرهای پر ترافیک طراحی می‌شود. یک نوع تقاطع غیرهم‌سطح است که رمپ‌های ورود و خروج به بزرگراه طوری طراحی شده‌اند که تمام چراغ‌ها یا کنترل ترافیک در یک نقطهٔ مرکزی قرار دارند. بدین ترتیب، خودروها می‌توانند همزمان یا با حداقل تعارضات مسیر خود را تغییر دهند. شامل چهار رمپ (دو ورود، دو خروج) که به شکل تقریبی شبیه حرف X یا H قرار می‌گیرند.

تقاطع شیپوری (Trumpet Interchange) : معمولاً برای اتصال یک جاده فرعی به بزرگراه یا آزادراه در مناطق با محدودیت فضا طراحی می‌شود. شکل آن شبیه شیپور موسیقی است و به همین دلیل این نام را دارد. در این تقاطع ها رمپ‌ها طوری طراحی شده‌اند که حرکت خودروها به شکل منحنی و پیوسته انجام شود. شامل رمپ ورود به بزرگراه، رمپ خروج از بزرگراه و رمپ دوربرگردان است .

تقاطع شبدری کامل (Full Cloverleaf Interchange) :جایی است که دو مسیر اصلی به صورت غیرهم‌سطح با رمپ‌های منحنی متقاطع می‌شوند و خودروها می‌توانند بدون توقف یا چراغ راهنمایی، به تمام جهت‌ها تغییر مسیر دهند. معمولاً در بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها برای تسهیل جریان ترافیک در چهار جهت طراحی می‌شود. شکل آن شبیه شبدر با چهار برگ است. در چهار گوشهٔ تقاطع برای گردش ۱۸۰ درجه خودروها چهار رمپ حلقوی طراحی می شود.

تقاطع نیمه شبدری ( Partial Cloverleaf Interchange) : ترکیبی از تقاطع شبدری کامل و لوزی شکل است. این تقاطع برای کاهش فضا و هزینه ساخت در مقایسه با شبدری کامل طراحی می‌شود و معمولاً در بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها استفاده می‌شود.دارای حداقل یک یا دو رمپ حلقوی است.

در تقاطع باید به موارد زیر دقت کنیم :

تابلوی رعایت حق تقدم : این تابلوی مثلثی شکل به شما می‌گوید که حق تقدم با شما نیست. باید سرعت خود را کم کرده و آماده توقف باشید. اگر وسیله‌ای در مسیر مقابل در حال حرکت است، اجازه دهید اول او عبور کند.

تابلوی ایست : این تابلو یک فرمان قاطع است، با دیدن آن، شما موظفید قبل از خط ایست، چرخ‌های خودرو را به طور کامل متوقف کنید، به دقت به طرفین نگاه کنید و سپس حرکت نمایید.

چراغ راهنمایی : سبز یعنی اجازه حرکت (با احتیاط)، زرد یعنی هشدار برای توقف، و قرمز یعنی ایست کامل. به یاد داشته باشید که عبور از چراغ زرد نیز در بسیاری از موارد تخلف محسوب می‌شود.